Wydawnictwo
Towar dnia
Samochodowy transport krajowy i międzynarodowy Tom I Zabezpieczenie ładunków oraz zagadnienia techniczno- eksploatacyjne w transporcie drogowym
Spis treści
Od wydawcy 13
Recenzja 15
Wprowadzenie 17
CZĘŚĆ I: ZAGADNIENIA TECHNICZNE 23
1. Właściwości techniczne pojazdu 25
1.1. Układ napędowy 25
1.1.1. Ogólna charakterystyka i zadania układu napędowego 25
1.1.2. Pojęcia podstawowe związane z układem napędowym 26
1.1.3. Podział i ogólna budowa układów napędowych 35
1.2. Rodzaje parametrów silnika 43
1.2.1. Charakterystyka prędkościowa 44
1.2.1.1. Charakterystyka zewnętrzna silnika (charakterystyka momentu obrotowego,
mocy i jednostkowego zużycia paliwa) 45
1.2.1.2. Charakterystyka granicy dymienia 48
1.2.1.3. Charakterystyka eksploatacyjna 48
1.2.2. Sprawność silnika spalinowego 49
1.2.3. Elastyczność silnika 50
1.3. Siła napędowa pojazdu 53
Literatura 54
2. Hamowanie, ABS, ASR, EBD, ESP, układy bezpieczeństwa jazdy, zwalniacz,
regulator prędkości 55
2.1. Rodzaje układów hamulcowych w pojazdach samochodowych 55
2.2. Charakterystyka procesu hamowania (siły hamowania i ich oddziaływanie na pojazd) 56
2.3. Zadania i rodzaje układów hamulcowych 58
2.3.1. Wymagania techniczno-prawne 58
2.3.2. Ocena stanu technicznego hydraulicznego układu hamulcowego 60
2.3.2.1. Wymagania eksploatacyjne 60
2.3.2.2. Warunki zdatności technicznej 61
2.3.2.3. Parametry diagnostyczne i kryteria oceny stanu technicznego 62
2.3.3. Hydrauliczne układy hamulcowe 65
2.3.3.1. Bębnowe mechanizmy hamulcowe 65
2.3.3.1.1. Układ Simplex 65
2.3.3.1.2. Układ Duplex 66
2.3.3.1.3. Układ samowzmacniający 68
2.3.3.1.4. Urządzenia do regulacji luzu szczęk 71
2.3.4. Taśmowe mechanizmy hamulcowe 71
2.3.5. Tarczowe mechanizmy hamulcowe i ich rodzaje 72
2.3.5.1. System Dunlop 73
2.3.5.2. System Girling 73
2.3.5.3. System DBA-Bendix 73
2.3.5.4. System Chrysler 74
2.3.5.5. Hamulce tarczowe sterowane powietrzem 75
2.3.5.6. Mechaniczne układy uruchamiające hamulce 78
2.3.5.7. Budowa mechanicznego układu uruchamiającego 78
2.3.6. Hamulce postojowe 78
2.3.6.1. Sterowanie hamulcem postojowym 79
2.3.6.2. Współzależne sterowanie hamulca postojowego 79
2.3.6.3. Hamulec postojowy sterowany powietrzem 80
2.3.7. Hydrauliczne układy uruchamiające 81
2.3.7.1. Działanie układu hydraulicznego 81
2.3.7.2. Działanie pompy hamulcowej 82
2.3.7.3. Dzielony hydrauliczny układ uruchamiający 84
2.3.7.4. Podciśnieniowe urządzenia wspomagające 85
2.3.7.5. Podciśnieniowe układy uruchamiające 85
2.3.7.6. Układy hydrauliczno-podciśnieniowe 86
2.3.7.7. Warunki zdatności technicznej układu hamulcowego z uruchamianiem
hydraulicznym 88
2.3.8. Pneumatyczne układy hamulcowe 89
2.3.8.1. Budowa podstawowego układu pneumatycznego 89
2.3.8.2. Wymagania eksploatacyjne stawiane układom hamulcowym sterowanych
powietrzem 90
2.3.8.3. Parametry stanu technicznego (zdatności technicznej) układu hamulcowego
sterowanego powietrzem 90
2.3.8.4. Zadania powietrza w układach pojazdów 91
2.3.8.5. Czynniki wpływające na prawidłową pracę układu hamulcowego sterowanego
powietrzem 91
2.3.8.6. Parametry powietrznych układów przenoszących powietrze 91
2.3.8.7. Budowa nowoczesnego układu hamulcowego sterowanego powietrzem 92
2.3.8.8. Budowa układu hamulcowego przyczepy sterowanego powietrzem 96
2.3.8.9. Tendencje rozwojowe w powietrznych układach hamulcowych 98
2.4. Układ przeciwblokujący ABS (Antilock Braking System) 99
2.4.1. Zadania ABS 99
2.4.1.1. Zasada działania i budowa układu przeciwblokującego ABS 101
2.5. Układ regulacji poślizgu napędu ASR 108
2.6. Elektronicznie sterowany system hamulcowy EBS (Electronic Braking System) 110
2.6.1. Budowa EBS 110
2.6.2. Zasada działania EBS 113
2.6.3. Zalety systemu EBS 114
2.6.4. Układy mieszane w powietrznych układach hamulcowych 115
2.7. Układ stabilizacji toru jazdy ESP 115
2.7.1. Cel i zasada stosowania układu ESP 115
2.7.2. Budowa układu ESP 119
2.7.3. Działanie układu ESP 121
2.8. System wspomagania nagłego hamowania - BAS 124
2.8.1. Zasada działania i budowa układu BAS 124
2.9. Zwalniacze 125
2.9.1. Wymagania prawne 127
2.9.2. Wymagania techniczne 128
2.9.3. Zastosowanie zwalniaczy 129
2.9.4. Cel stosowania zwalniaczy 129
2.9.5. Ograniczenia stosowania zwalniaczy 129
2.9.6. Rodzaje zwalniaczy 130
2.9.6.1. Zwalniacze silnikowe 130
2.9.6.2. Zwalniacze podwoziowe 139
2.9.7. Systemy sterowania zwalniaczami 148
2.9.8. Korzyści stosowania zwalniaczy 150
2.10. Ogranicznik prędkości maksymalnej pojazdu 151
2.10.1. Cel i zastosowanie ogranicznika prędkości 151
2.10.2. Zasada działania i budowa ogranicznika prędkości jazdy 154
2.10.3. Zalety stosowania ogranicznika prędkości jazdy 157
Literatura 158
3. Optymalizacja zużycia paliwa 161
3.1. Czynniki eksploatacyjne 163
3.1.1. Stan techniczny pojazdu i jakość obsługiwania 163
3.1.2. Technika jazdy i wiedza kierowcy 164
3.2. Rodzaje oporów ruchu działających na samochód 166
3.2.1. Opory toczenia 167
3.2.2. Opory powietrza - siła aerodynamiczna 173
3.2.3. Opór pokonywania wzniesień 175
3.2.4. Opór bezwładności (przyśpieszenia) 176
3.2.5. Opory toczenia i powietrza 176
3.3. Technika prowadzenia pojazdu 178
3.4. Wpływ prędkości i przełożenia układu napędowego na zużycie paliwa 179
3.5. Warunki ekonomicznej jazdy dla kierowców 179
Literatura 179
4. Załadunek pojazdu i zabezpieczenie ładunku 181
4.1. Obciążenia osi kół jezdnych 181
4.1.1. Obowiązujące akty prawne dotyczące ważenia pojazdów 182
4.1.2. Konsekwencje przeciążenia pojazdu 183
4.1.3. Środki techniczne do oceny obciążenia pojazdu 183
4.1.4. Metodyka i warunki pomiaru 185
4.2. Stateczność pojazdu 195
4.3. Typy opakowań i palet 197
4.3.1. Ustawodawstwo prawne - definicja opakowania 198
4.3.2. Klasyfikacja opakowań 201
4.3.2.1. Materiał opakowania 202
4.3.2.2. Ochrona środowiska 205
4.3.2.3. Formy własności opakowań 205
4.3.2.4. Formy obrotu opakowaniami 206
4.3.2.5. Sposób wykorzystania 206
4.3.2.6. Podział opakowań ze względu na kształt i funkcję ochronną 206
4.3.3. Funkcje opakowań 207
4.3.3.1. Funkcje marketingowe 207
4.3.3.2. Funkcje logistyczne 209
4.3.3.3. Funkcje podstawowe i pochodne 211
4.3.4. Oznakowanie opakowań 212
4.3.4.1. Znaki zasadnicze 213
4.3.4.2. Znaki informacyjne 214
4.3.4.3. Znaki niebezpieczeństwa 216
4.3.4.4. Znaki manipulacyjne 217
4.3.4.5. Przykłady opakowań ze znakami manipulacyjnymi i oznaczeniami 222
4.3.5. Narażenia działające na opakowanie 225
4.3.5.1. Narażenia fizyczne 226
4.3.5.2. Narażenia klimatyczne 226
4.3.5.3. Narażenia mechaniczne 226
4.3.5.4. Promieniowanie 227
4.3.5.5. Narażenia chemiczne 227
4.3.5.6. Narażenia biologiczne 227
4.3.6. Klasyfikacja, rodzaje, jakość i budowa palet 228
4.3.6.1. Przepisy prawne 228
4.3.6.2. Klasyfikacja i rodzaje palet ładunkowych 228
4.3.6.3. Wymagania technologiczne i oznakowanie dla palet EUR (EPAL) 233
4.3.6.4. Uszkodzenia i wady uniemożliwiające bezpieczne eksploatowanie
palet ładunkowych płaskich EUR 242
4.3.6.5. Kary za fałszowanie palet EUR (EPAL) 243
4.3.6.6. Zabezpieczenie palety do transportu 243
4.3.6.7. Palety z tworzywa sztucznego 245
4.3.7. Rodzaje pojemników ładunkowych 249
4.3.8. Opakowania do transportu towarów niebezpiecznych 254
4.3.9. Pakiety (pakietowe jednostki ładunkowe 257
4.4. Kategorie ładunków wymagających zabezpieczenia 259
4.4.1. Odpowiedzialność prawna osób odpowiedzialnych za zabezpieczenie towaru
podczas transportu w Polsce 259
4.4.2. Odpowiedzialność prawna osób odpowiedzialnych za zabezpieczenie towaru
podczas transportu w Niemczech 261
4.5. Zasady, techniki i metody zabezpieczenia ładunków 262
4.5.1. Wpływ siły bezwładności na ładunek i zmianę położenia środka ciężkości pojazdu 262
4.5.2. Kategorie ładunków wymagających zabezpieczenia 265
4.5.2.1. Przepisy prawne dotyczące dystrybucji i transportu towarów 265
4.5.2.2. Klasyfikacja ładunków w transporcie drogowym 265
4.5.3. Techniki i zasady zabezpieczenia ładunku 266
4.5.3.1. Zasady sprawdzenia i zabezpieczenia ładunku na pojeździe 269
4.5.3.2. Taśmy poliestrowe 271
4.5.3.3. Pasy naciągowe 273
4.5.3.4. Kątowniki tekturowe 275
4.5.3.5. Odciągi łańcuchowe 275
4.5.4. Zasady doboru metod i systemów zabezpieczenia ładunków w zależności
od warunków przewozu 280
4.5.4.1. Kątowniki tekturowe 289
4.5.4.2. Maty antypoślizgowe 289
4.5.4.3. Drążki rozporowe 290
4.5.4.4. Kaptury termoizolacyjne 292
4.5.4.5. Ściany i kurtyny termoizolacyjne 292
4.5.4.6. Poduchy powietrzne 294
4.5.4.7. Pokrycia ochronne na skrzynię ładunkową 298
4.5.4.8. Drążki zapadkowe i belki ładunkowe 300
4.5.4.9. Siatki zabezpieczające 302
4.5.5. Mieszane zabezpieczenia ładunków 303
4.5.6. Sposoby kontroli ładunków zabezpieczonych pasami naciągowymi 305
4.5.7. Rozmieszczenie ładunków na skrzyni ładunkowej samochodu 308
4.5.8. Zasady zabezpieczania różnorodnych ładunków 309
4.5.9. Zasady przewozu ładunków ponadgabarytowych 310
4.5.10. Sposoby i metody zabezpieczenia pojazdów i ładunków na promach morskich 312
4.5.10.1. Przepisy prawne 312
4.5.10.2. Charakterystyka i podział promów 317
4.5.10.3. Główne szlaki wodne w Europie 317
4.5.10.4. Przewóz ładunków 318
4.5.10.5. Sposoby załadunku promów 319
4.5.10.6. Rodzaje jednostek morskich do przewozu jednostek ładunkowych 321
4.5.10.7. Środki bezpieczeństwa i zabezpieczenia pojazdów 326
4.6. Czynności załadowcze i wyładowcze 339
Literatura 340
5. Zasady bezpieczeństwa i wyposażenia pojazdu wpływające na jego
bezpieczeństwo 347
5.1. Rodzaje bezpieczeństwa w pojazdach 347
5.1.1. Bezpieczeństwo czynne i prewencyjne 348
5.1.2. Bezpieczeństwo bierne 375
5.1.2.1. Testy zderzeniowe pojazdów 381
5.1.2.2. Wymagania polskich przepisów dotyczące wyposażenia pojazdów 384
5.1.2.3. Poduszka powietrzna 388
5.1.2.4. Pasy bezpieczeństwa 395
5.1.3. Bezpieczeństwo osobiste 399
5.1.4. Bezpieczeństwo powypadkowe 399
5.1.5. Bezpieczeństwo ekologiczne 400
5.2. Specjalistyczne wyposażenie pojazdu 400
5.2.1. Tablice dodatkowe środków transportowych długich i ciężkich 400
5.2.2. Osłony międzyosiowe samochodu i przyczepy 403
5.2.3. Zabezpieczenie środka transportowego przed uderzeniem 403
5.2.3.1. System FUB - FUBS 405
Literatura 409
CZĘŚĆ II: PŁYNY EKSPLOATACYJNE 411
Wprowadzenie 413
6. Oleje silnikowe 413
6.1. Ogólnie o smarowaniu i środkach smarowych 413
6.2. Funkcje i własności oleju silnikowego 416
6.3. Technologie produkcji olejów smarowych 423
6.4. Klasyfikacje - lepkościowa i jakościowa 426
6.4.1. Klasyfikacja lepkościowa olejów silnikowych wg SAE 427
6.4.2. Klasyfikacje jakościowe API i ACEA 429
6.5. Klasyfikacja lepkościowa i jakościowa ISO 436
7. Oleje przekładniowe 443
7.1. Klasyfikacja lepkościowa SAE olejów przekładniowych 444
7.2. Klasyfikacja API jakości olejów przekładniowych 444
7.3. Oleje ATF (do przekładni automatycznych) 446
7.4. Oleje uniwersalne (silnikowo-przekładniowo-hydrauliczne) 446
8. Samochodowe smary plastyczne 449
8.1. Podział smarów plastycznych na klasy konsystencji 449
8.2. Ważniejsze wskaźniki stabilności fizycznej i chemicznej 450
8.3. Pożądane cechy smarów samochodowych 451
8.4. Klasyfikacja smarów samochodowych ASTM D4950-94 453
9. Płyny hamulcowe, płyny do układów chłodzenia 459
9.1. Płyny hamulcowe 459
9.1.1. Wymagania wobec płynów hamulcowych 459
9.1.2. Klasyfikacje płynów hamulcowych 462
9.1.3. Diagnostyka eksploatacyjnego stanu płynu hamulcowego 463
9.2. Płyny niskokrzepnące do układów chłodzenia 464
9.2.1. Wymagania ogólne 464
9.2.2. Mieszaniny wodno-glikolowe 465
9.2.3. Zakres badań płynów do chłodnic 469
9.3. Płyny do spryskiwania i kosmetyki samochodowe 472
9.3.1. Płyny do mycia i spryskiwania szyb samochodowych oraz reflektorów 472
9.3.2. Kosmetyki samochodowe i inne preparaty 474
10. Czynniki chłodnicze i oleje sprężarkowe stosowane w transportowych
agregatach chłodniczych 477
10.1. Czynniki chłodnicze 477
10.2. Oleje smarowe do sprężarek chłodniczych 484
10.2.1. Wymagania ogólne 484
10.2.2. Rodzaje olejów do sprężarek chłodniczych 485
10.2.3. Mieszalność olejów i czynników chłodniczych 488
11. Paliwa silnikowe - wiadomości podstawowe 495
11.1. Przeróbka ropy naftowej na paliwa 495
11.2. Charakterystyka benzyn 496
11.2.1. Zdolność do parowania i tworzenia mieszanki 496
11.2.2. Ocena jakości spalania. Liczba oktanowa 498
11.2.3. Inne własności eksploatacyjne 499
11.3. Charakterystyka olejów napędowych 500
11.3.1. Własności związane z tworzeniem mieszanki poprzez wtrysk paliwa 500
11.3.2. Zdolność do samozapłonu. Liczba cetanowa 500
11.3.3. Inne własności eksploatacyjne 502
12. Toksyczność spalin silnikowych i główne kierunki jej redukcji 507
12.1. Składniki spalin 507
12.2. Oczyszczanie spalin 511
12.3. Wymagania współczesne odnośnie do paliw silnikowych.
Paliwa reformułowane 514
12.3.1. Dyrektywy UE: 98/70 i 2003/17/EC oraz rozporządzenia krajowe 514
12.3.2. O reformulacji benzyn silnikowych 516
12.3.3. O reformulacji olejów napędowych 518
12.3.4. Światowa Karta Paliw 521
13. Zagrożenia występujące przy transporcie, magazynowaniu i dystrybucji paliw 525
13.1. Łatwopalność i wybuchowość 525
13.2. Hermetyzacja procesów nalewowych 529
13.3. Zabezpieczenie gruntu i wody przed skażeniem produktami naftowymi 531
Literatura 532
Symbole i oznaczenia 539
Suplement - Tom II. Przepisy prawne. Wydanie II uzupełnione
Od Wydawcy
Kolejną publikacją wydawnictwa SYSTHERM z zakresu transportu jest kolejne wydanie, pierwszego tomu poradnika ?Samochodowy transport krajowy i międzynarodowy. Kompendium wiedzy praktycznej. Zagadnienia techniczne. Płyny eksploatacyjne".
Autorami tego poradnika są: dr inż. Dariusz Starkowski - absolwent Wyższej Szkoły Wojsk Samochodowych w Pile oraz studiów doktoranckich na Wydziale Maszyn Roboczych i Transportu Politechniki Poznańskiej, wykładowca na kursach podnoszenia kompetencji zawodowych pracowników sektora transportowego oraz kursach z zakresu przewozu towarów niebezpiecznych ADR, doradca ds. przewozu towarów niebezpiecznych w transporcie drogowym (ADR) oraz w transporcie lotniczym (IATA); prof. dr hab. inż. Wiesław Zwierzycki - profesor zwyczajny na Wydziale Maszyn Roboczych i Transportu Politechniki Poznańskiej, dyrektor Instytutu Maszyn Roboczych i Pojazdów Samochodowych oraz dr inż. Krzysztof Bieńczak - adiunkt na Wydziale Maszyn Roboczych i Transportu Politechniki Poznańskiej, członek komisji ONZ WP11 do spraw transportu żywności (Genewa).
Całość poradnika stanowią trzy tomy. Poradnik ten opracowano między innymi z myślą o kierowcach, zobowiązanych do uzyskania Świadectwa Kompetencji Zawodowych. Cały podręcznik omawia niezbędne wiadomości potrzebne do zrealizowania tego celu. Specjalistyczny i kompetentny zespół autorów daje gwarancję zebrania w jednym tytule aktualnej i kompleksowej wiedzy praktycznej w zakresie samochodowego transportu krajowego i międzynarodowego oraz szeroko pojętej logistyki.
Tom I Zabezpieczenia ładunków oraz zagadnienia techniczno - eksploatacyjne w transporcie drogowym
Tom ten jest podzielony na dwie części, w których omówione są zagadnienia techniczne oraz płyny eksploatacyjne. Autorzy poruszają zagadnienia takie jak: właściwości techniczne pojazdu, optymalizacja zużycia paliwa, wpływ wyposażenia pojazdu na bezpieczeństwo. Wydanie II zostało rozszerzone o szeroką informację o nowoczesnych rozwiązaniach technicznych opon do samochodów ciężarowych i autobusów firmy Michelin. Opisano również szczegółowo płyny eksploatacyjne: oleje, smary, płyny hamulcowe, paliwa oraz ich wpływ na środowisko. Ponadto wznowienie I tomu zostało rozszerzone o suplement, który omawia w sposób szczegółowy zmiany w przepisach prawnych dotyczących transportu jakie zostały wprowadzone po 1 września 2009 roku.
Tom II Przepisy prawne
Książka ta omawia w sposób przejrzysty i kompleksowy całość przepisów prawnych związanych z transportem, akredytacją oraz certyfikacją wymaganą w UE pracowników branży motoryzacyjnej na dzień 01.09.2009 r. Zmienione przepisy wymagają aby każdy kierowca autobusu i samochodu ciężarowego, który posiada aktualne prawo jazdy odpowiedniej kategorii, raz na pięć lat ma obowiązek wziąć udział w szkoleniu okresowym w celu uzyskania świadectwa kwalifikacji zawodowej, na podstawie, którego, kierowca może ubiegać się o przedłużenie uprawnienia do wykonywania przewozu osób lub rzeczy.
Tom III Środowisko pracy kierowcy. Logistyka Omawia on całość zagadnień związanych ze zdrowiem, środowiskiem i ergonomią stanowiska pracy kierowcy. Specyfikę przewozów: kombinowanych, ładunków nienormatywnych, żywych zwierząt,
żywności, odpadów oraz przewozów specjalistycznych, a także logistykę magazynowo-spedycyjną oraz centra logistyczne.
Poradnik kierujemy do kierowców, właścicieli i specjalistów przedsiębiorstw transportowych, organizacji samorządowych i stowarzyszeń transportowo-spedycyjnych, ośrodków kształcenia i doskonalenia kierowców zawodowych. Liczymy na zainteresowanie tym tytułem także uczniów szkół technicznych oraz środowisk akademickich, w tym zwłaszcza studentów kierunków technicznych i ekonomicznych szukających praktycznej wiedzy z zakresu transportu.
Recenzja
?Kompletne opracowanie składa się z trzech tomów obejmujących:
? Tom I - Zabezpieczenia ładunków oraz zagadnienia techniczno-eksploatacyjne w transporcie
drogowym (część I - Zagadnienia techniczne, część II - Płyny eksploatacyjne),
? Tom II - Przepisy prawne,
? Tom III - Środowisko pracy kierowcy. Logistyka.
Transport drogowy odgrywa obecnie dominującą rolę w całym rynku transportowym. Zachodzące procesy konkurencyjne w sektorze transportu samochodowego powodują duży wzrost wymagań w stosunku do kierowców pracujących w transporcie drogowym. Wynika to przede wszystkim ze zmian technicznych i technologicznych taboru oraz zmiany specyfiki czasu kierowcy.
W wielu krajach obserwuje się systematyczny wzrost prestiżu zawodu kierowcy, który jest zawodem trudnym i wymaga od człowieka dużych umiejętności i predyspozycji do funkcjonowania w złożonej sytuacji drogowej.
W zdobywaniu wiedzy niezbędnej do prawidłowego wykonywania zawodu kierowcy pomaga korzystanie z odpowiedniej literatury. Obecnie brak jest na rynku wydawniczym aktualnych i dobrze opracowanych podręczników dla tej grupy zawodowej. Przedstawione kompleksowe opracowanie zawierające wiedzę dotyczącą zagadnień techniczno-eksploatacyjnych, przepisów prawnych, środowiska pracy kierowcy i logistyki może pomóc kierowcom wykonującym transport drogowy w zdobywaniu wymaganych uprawnień.
Problematyka zawarta w opracowaniu dotyczy całokształtu wiedzy teoretycznej i praktycznej, którą powinien opanować zawodowy kierowca.
Książka jest adresowana do szerokiego kręgu odbiorców, przede wszystkim do kierowców oraz właścicieli firm transportowych i spedycyjnych (wielu z nich jest jednocześnie czynnymi kierowcami). Z opracowania z powodzeniem mogą korzystać studenci i uczniowie wybranych kierunków technicznych oraz osoby zajmujące się zagadnieniami dotyczącymi transportu drogowego (osób i rzeczy).
Podjętą przez Autorów próbę opracowania książki obejmującej całokształt wiedzy teoretycznej i praktycznej niezbędnej kierowcy wykonującemu transport drogowy, należy uznać za cenną inicjatywę. W związku z tym projekt takiego opracowania oceniam w całości pozytywnie". (fragment oceny projektu i recenzji książki)
Piła, styczeń 2010 r.
dr inż. Kazimierz Sitek
Wprowadzenie
Akty prawne Unii Europejskiej w dziedzinie transportu lądowego regulują takie podstawowe dziedziny, jak: funkcjonowanie rynku transportowego (dostęp do zawodu, dostęp do rynku, stawki i warunki przewozu), zasada konkurencji, interwencji i pomocy finansowej państwa, harmonizacja strukturalna (techniczna, w zakresie bezpieczeństwa i ochrony środowiska naturalnego oraz socjalna i fiskalna), wspólne zasady kontroli środków transportu i prawidłowości realizacji usług transportowych, określenie kierunków rozwoju i sposobów realizacji europejskiej infrastruktury transportowej, łącznie z zasadami przyznawania pomocy finansowej Wspólnoty i ustalania opłat od użytkowników. Odrębne akty prawne wprowadzają wspólne reguły dla transportu kombinowanego, ochrony żywych zwierząt podczas transportu, transport towarów i odpadów niebezpiecznych oraz odpadów innych niż niebezpieczne.
W wyniku negocjacji Polska zobowiązała się do przyjęcia całego dorobku prawnego Unii Europejskiej w dziedzinie transportu według stanu na 1 listopada 2002 r. z pewnymi wyjątkami, dla których przewidziano okresy przejściowe.
Po podpisaniu Traktatu (26.04.2003 r.) stosuje się procedurę uzgadniania terminów przyjmowania przez Polskę nowych unijnych aktów prawnych.
Negocjacje Polski z Unią Europejską w sprawie członkostwa rozpoczęły się 31 marca 1998 r., a zakończyły 13 grudnia 2002 r. Pierwszym krokiem jednak było podpisanie, 16 grudnia 1991 r. Układu Europejskiego ustalającego warunki stowarzyszenia Polski ze Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi.
Negocjacje w obszarze ?Polityka transportowa" zostały otwarte 12 listopada 1999 r., a zamknięte 10 czerwca 2002 r. Dotyczyły one transportu kolejowego, drogowego, żeglugi śródlądowej, transportu kombinowanego, lotniczego i morskiego oraz infrastruktury transportowej.
Z chwilą przystąpienia Polska uzyskała swobodny dostęp do rynku międzynarodowego transportu drogowego, na takich samych zasadach, jakie dotyczą przewoźników z dawnych państw członkowskich.
Jednak warunkiem dostępu do tego rynku jest pełne przyjęcie i wdrożenie prawa w dziedzinie transportu drogowego, łącznie z normami technicznymi, socjalnymi, bezpieczeństwa, ochrony środowiska i fiskalnymi. Ustalenia w zakresie kompetencji zawodowej przewoźnika obejmują zgodę i warunek UE co do uznawania na zasadzie wzajemności certyfikatów kompetencji zawodowej wydawanych od dnia 1 stycznia 2002 r., tzn. od daty wejścia w życie nowej polskiej ustawy o transporcie drogowym.
Transport drogowy normowany jest w Unii Europejskiej przez trzy podstawowe akty prawne:
1. Rozporządzenie nr 684/92 Rady (EWG) z 16 marca 1992 r. w sprawie zasad międzynarodowego przewozu pasażerskiego i autokarowego, zmienione Rozporządzeniem nr 11/98 W.E. z dnia 11.12.1997 r.
2. Rozporządzenie nr 881/92 Rady (EWG) z dnia 26.03.1992 r. w sprawie dostępu do rynku drogowych przewozów rzeczy na terenie Unii Europejskiej, na lub z terytorium Unii Europejskiej, na lub z terytorium państwa członkowskiego i w tranzycie przez jedno lub więcej państw członkowskich
3. Rozporządzenie nr 3118/93 Rady (EWG) z dnia 25.10.1993 r. określające warunki, na jakich przewoźnicy nie - rezydenci mogą prowadzić krajowe drogowe przewozy towarów na terytorium państwa członkowskiego, zmieniające Rozporządzeniem nr 3315/94 WE z dnia 22.12.1994 r.
W Polsce po wejściu do Unii Europejskiej obowiązują dwa podstawowe akty prawne normujące funkcjonowanie transportu drogowego, przygotowane i uchwalone w ramach dostosowania prawa polskiego do wymogów unijnych w okresie przedakcesyjnym:
? Ustawa o transporcie drogowym z dnia 6.09.2001 r. z póżniejszymi zmianami oraz
? Ustawa o czasie pracy kierowców z dnia 24 sierpnia 2001 r. z póżniejszymi zmianami.
Polska uzyskała okres przejściowy do 31 grudnia 2010 r. w kwestii dopuszczenia pojazdów o nacisku 11,5 t na oś napędową na polską sieć drogową, na warunkach następujących:
1. Z chwilą akcesji Polska dopuściła takie pojazdy na najważniejszych trasach tranzytowych północ-południe i wschód-zachód, zgodnie z załącznikiem do decyzji 1692/96/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie wytycznych Wspólnoty dotyczących rozwoju transeuropejskiej sieci transportowej.
2. Za przejazd po nie dostosowanych odcinkach w ramach powyższej sieci będą pobierane dodatkowe opłaty, co będzie możliwe do końca 2008 r. Opłaty będą pobierane na zasadach niedyskryminacji i będą o co najmniej 25 % niższe dla pojazdów wyposażonych w zawieszenie pneumatyczne; opłaty będą pobierane również od polskich przewoźników.
3. W przypadku załadunku i rozładunku przejazd po nie dostosowanej sieci dróg drugorzędnych będzie dozwolony podczas całego okresu przejściowego.
4. Polska zobowiązuje się do przestrzegania swojego harmonogramu modernizacji i dostosowania sieci dróg do standardów unijnych, zamieszczonym w Traktacie Akcesyjnym w uzgodnieniach przejściowych.
5. Pojazdy w międzynarodowym transporcie kombinowanym o masie 44 tony i nacisku 10 ton na oś pojedynczą są dopuszczone na polską sieć dróg dostosowanych do takiego nacisku, zaś w przypadku przekroczenia nacisku 10 ton/oś, podlegają ustaleniom uzgodnionym w trakcie negocjacji.
Obok przyjęcia pełnego ustawodawstwa prawnego Unii Europejskiej w transporcie drogowym ważną sprawą wpływającą na poziom usług transportowych jest bezpośrednia rola kierowcy w nowoczesnym łańcuchu dostawy.
Jest faktem oczywistym, że polskie przedsiębiorstwa transportowe, zarówno w przewozach ładunków, jak i pasażerów muszą już dzisiaj budować odpowiednie strategie, zarówno krótkookresowe jak i długookresowe działania na przyszłym rynku unijnym. Jest to zagadnienie dość zaniedbane przez polskie przedsiębiorstwa, a miarą tego jest pasywność na obecnym rynku Unii Europejskiej. Generalnie należy stwierdzić, że w związku z tendencjami do obniżki kosztów powstają nowe formy organizacyjne w realizacji łańcuchów dostaw. Niewątpliwie obserwowaną na rynku europejskim i nie
tylko jest tendencja firm produkcyjnych, handlowych i usługowych do pozbywania się własnego transportu drogowego, a wykorzystania w jego miejsce do przewozów swoich towarów licencjonowanych firm spedycyjno-transportowych, co poprawia ich pozycję konkurencyjno-marketingową na rynku. Spowodowane to jest przede wszystkim tym, iż klienci zarówno indywidualni, jak i firmy poszukują towarów i usług, zarówno tanich, jak i o odpowiednio wysokiej jakości. Z drugiej strony firmy produkcyjne, chcąc utrzymać się na rynku, muszą zmierzać do obniżki swoich kosztów. Można przypuszczać, że firmy będą zmuszone do wprowadzenia nowego modelu obsługi logistycznej, tzw. kompleksowej obsługi logistycznej.
Założeniami tej nowej koncepcji są:
? Daną firmę obsługuje od jednego do trzech operatorów logistycznych w zależności od wielkości produkcji, często bywa, że jest to jeden operator logistyczny.
? Operator logistyczny przejmuje wiele funkcji danego działu spedycyjno- transportowego.
? Operator logistyczny planuje, realizuje i kontroluje całościowy proces realizacji danego zlecenia.
? Funkcją zakładu produkcyjnego jest tworzenie wyrobu i przygotowania go do wysyłki.
? Operator logistyczny może także brać czynny udział już w samej fazie przygotowania produkcji czy czynności handlowych, bowiem mając kontakt z odbiorcą lub dostawcą jest w stanie optymalnie zaprojektować proces przemieszczenia z punktu widzenia czasu (przewozy ponadgabarytowe).
Generalnie należy stwierdzić, że aktualnie ogólnym celem Unii Europejskiej jest stworzenie wspólnej polityki transportowej poprzez utworzenie nowoczesnego i skutecznego systemu transportowego i ułatwienie integracji wszystkich gałęzi transportu. Realizacja tych celów jest zapisywana w Białych Księgach Komisji Europejskiej, które zawierają opisy celów, kierunków, strategii i zasad finansowania wspólnej polityki transportowej.
Zasygnalizowana problematyka niniejszego poradnika stanowi próbę usystematyzowania w swojej treści zagadnień prawnych w transporcie drogowym, jakie powinien posiadać kierowca w nowych warunkach funkcjonowania w Unii Europejskiej, podczas realizacji współczesnych łańcuchów dostaw.
Z drugiej strony oprócz przyjęcia przez Polskę ordynacji prawnej Unii Europejskiej bardzo dynamicznie musiał rozpocząć się proces związany z logistyką i łańcuchem dostaw. Transformacja społeczno-gospodarcza, jaka miała miejsce w Polsce począwszy od przełomu lat 80. i 90. wpłynęła w sposób zasadniczy na nowy kształt polskiego systemu transportowego, w tym w szczególności na kształt i pozycję podstawowego komponentu tego systemu, a mianowicie transportu samochodowego. Rozumiany kompleksowo transport samochodowy (zarobkowy i gospodarczy) zatrudniając setki tysięcy ludzi i wnosząc do budżetu państwa szacunkowo 6 - 7 % całych jego wpływów (tylko wpływy z tytułu opodatkowania paliwa zużywanego przez transport szacować można na 7,3 mld zł, w tym 5,2 mld zł akcyzy i 2,1 mld zł z podatku VAT) stał się jedną z podstawowych dziedzin gospodarki narodowej. Najsilniej oddziałujące wyznaczniki kształtu transportu samochodowego to:
? rozpad i eliminacja makrostruktur organizacyjnych transportu samochodowego,
? uruchomienie mechanizmów rynkowych,
? spadek przewozów, pozostający skutkiem zarówno zjawisk kryzysowych w gospodarce, jak i efektem procesów racjonalizujących gospodarkę i spadku jej transportochłonności.
Spis treści
Od wydawcy 13
Recenzja 15
Wprowadzenie 17
CZĘŚĆ I: ZAGADNIENIA TECHNICZNE 23
1. Właściwości techniczne pojazdu 25
1.1. Układ napędowy 25
1.1.1. Ogólna charakterystyka i zadania układu napędowego 25
1.1.2. Pojęcia podstawowe związane z układem napędowym 26
1.1.3. Podział i ogólna budowa układów napędowych 35
1.2. Rodzaje parametrów silnika 43
1.2.1. Charakterystyka prędkościowa 44
1.2.1.1. Charakterystyka zewnętrzna silnika (charakterystyka momentu obrotowego,
mocy i jednostkowego zużycia paliwa) 45
1.2.1.2. Charakterystyka granicy dymienia 48
1.2.1.3. Charakterystyka eksploatacyjna 48
1.2.2. Sprawność silnika spalinowego 49
1.2.3. Elastyczność silnika 50
1.3. Siła napędowa pojazdu 53
Literatura 54
2. Hamowanie, ABS, ASR, EBD, ESP, układy bezpieczeństwa jazdy, zwalniacz,
regulator prędkości 55
2.1. Rodzaje układów hamulcowych w pojazdach samochodowych 55
2.2. Charakterystyka procesu hamowania (siły hamowania i ich oddziaływanie na pojazd) 56
2.3. Zadania i rodzaje układów hamulcowych 58
2.3.1. Wymagania techniczno-prawne 58
2.3.2. Ocena stanu technicznego hydraulicznego układu hamulcowego 60
2.3.2.1. Wymagania eksploatacyjne 60
2.3.2.2. Warunki zdatności technicznej 61
2.3.2.3. Parametry diagnostyczne i kryteria oceny stanu technicznego 62
2.3.3. Hydrauliczne układy hamulcowe 65
2.3.3.1. Bębnowe mechanizmy hamulcowe 65
2.3.3.1.1. Układ Simplex 65
2.3.3.1.2. Układ Duplex 66
2.3.3.1.3. Układ samowzmacniający 68
2.3.3.1.4. Urządzenia do regulacji luzu szczęk 71
2.3.4. Taśmowe mechanizmy hamulcowe 71
2.3.5. Tarczowe mechanizmy hamulcowe i ich rodzaje 72
2.3.5.1. System Dunlop 73
2.3.5.2. System Girling 73
2.3.5.3. System DBA-Bendix 73
2.3.5.4. System Chrysler 74
2.3.5.5. Hamulce tarczowe sterowane powietrzem 75
2.3.5.6. Mechaniczne układy uruchamiające hamulce 78
2.3.5.7. Budowa mechanicznego układu uruchamiającego 78
2.3.6. Hamulce postojowe 78
2.3.6.1. Sterowanie hamulcem postojowym 79
2.3.6.2. Współzależne sterowanie hamulca postojowego 79
2.3.6.3. Hamulec postojowy sterowany powietrzem 80
2.3.7. Hydrauliczne układy uruchamiające 81
2.3.7.1. Działanie układu hydraulicznego 81
2.3.7.2. Działanie pompy hamulcowej 82
2.3.7.3. Dzielony hydrauliczny układ uruchamiający 84
2.3.7.4. Podciśnieniowe urządzenia wspomagające 85
2.3.7.5. Podciśnieniowe układy uruchamiające 85
2.3.7.6. Układy hydrauliczno-podciśnieniowe 86
2.3.7.7. Warunki zdatności technicznej układu hamulcowego z uruchamianiem
hydraulicznym 88
2.3.8. Pneumatyczne układy hamulcowe 89
2.3.8.1. Budowa podstawowego układu pneumatycznego 89
2.3.8.2. Wymagania eksploatacyjne stawiane układom hamulcowym sterowanych
powietrzem 90
2.3.8.3. Parametry stanu technicznego (zdatności technicznej) układu hamulcowego
sterowanego powietrzem 90
2.3.8.4. Zadania powietrza w układach pojazdów 91
2.3.8.5. Czynniki wpływające na prawidłową pracę układu hamulcowego sterowanego
powietrzem 91
2.3.8.6. Parametry powietrznych układów przenoszących powietrze 91
2.3.8.7. Budowa nowoczesnego układu hamulcowego sterowanego powietrzem 92
2.3.8.8. Budowa układu hamulcowego przyczepy sterowanego powietrzem 96
2.3.8.9. Tendencje rozwojowe w powietrznych układach hamulcowych 98
2.4. Układ przeciwblokujący ABS (Antilock Braking System) 99
2.4.1. Zadania ABS 99
2.4.1.1. Zasada działania i budowa układu przeciwblokującego ABS 101
2.5. Układ regulacji poślizgu napędu ASR 108
2.6. Elektronicznie sterowany system hamulcowy EBS (Electronic Braking System) 110
2.6.1. Budowa EBS 110
2.6.2. Zasada działania EBS 113
2.6.3. Zalety systemu EBS 114
2.6.4. Układy mieszane w powietrznych układach hamulcowych 115
2.7. Układ stabilizacji toru jazdy ESP 115
2.7.1. Cel i zasada stosowania układu ESP 115
2.7.2. Budowa układu ESP 119
2.7.3. Działanie układu ESP 121
2.8. System wspomagania nagłego hamowania - BAS 124
2.8.1. Zasada działania i budowa układu BAS 124
2.9. Zwalniacze 125
2.9.1. Wymagania prawne 127
2.9.2. Wymagania techniczne 128
2.9.3. Zastosowanie zwalniaczy 129
2.9.4. Cel stosowania zwalniaczy 129
2.9.5. Ograniczenia stosowania zwalniaczy 129
2.9.6. Rodzaje zwalniaczy 130
2.9.6.1. Zwalniacze silnikowe 130
2.9.6.2. Zwalniacze podwoziowe 139
2.9.7. Systemy sterowania zwalniaczami 148
2.9.8. Korzyści stosowania zwalniaczy 150
2.10. Ogranicznik prędkości maksymalnej pojazdu 151
2.10.1. Cel i zastosowanie ogranicznika prędkości 151
2.10.2. Zasada działania i budowa ogranicznika prędkości jazdy 154
2.10.3. Zalety stosowania ogranicznika prędkości jazdy 157
Literatura 158
3. Optymalizacja zużycia paliwa 161
3.1. Czynniki eksploatacyjne 163
3.1.1. Stan techniczny pojazdu i jakość obsługiwania 163
3.1.2. Technika jazdy i wiedza kierowcy 164
3.2. Rodzaje oporów ruchu działających na samochód 166
3.2.1. Opory toczenia 167
3.2.2. Opory powietrza - siła aerodynamiczna 173
3.2.3. Opór pokonywania wzniesień 175
3.2.4. Opór bezwładności (przyśpieszenia) 176
3.2.5. Opory toczenia i powietrza 176
3.3. Technika prowadzenia pojazdu 178
3.4. Wpływ prędkości i przełożenia układu napędowego na zużycie paliwa 179
3.5. Warunki ekonomicznej jazdy dla kierowców 179
Literatura 179
4. Załadunek pojazdu i zabezpieczenie ładunku 181
4.1. Obciążenia osi kół jezdnych 181
4.1.1. Obowiązujące akty prawne dotyczące ważenia pojazdów 182
4.1.2. Konsekwencje przeciążenia pojazdu 183
4.1.3. Środki techniczne do oceny obciążenia pojazdu 183
4.1.4. Metodyka i warunki pomiaru 185
4.2. Stateczność pojazdu 195
4.3. Typy opakowań i palet 197
4.3.1. Ustawodawstwo prawne - definicja opakowania 198
4.3.2. Klasyfikacja opakowań 201
4.3.2.1. Materiał opakowania 202
4.3.2.2. Ochrona środowiska 205
4.3.2.3. Formy własności opakowań 205
4.3.2.4. Formy obrotu opakowaniami 206
4.3.2.5. Sposób wykorzystania 206
4.3.2.6. Podział opakowań ze względu na kształt i funkcję ochronną 206
4.3.3. Funkcje opakowań 207
4.3.3.1. Funkcje marketingowe 207
4.3.3.2. Funkcje logistyczne 209
4.3.3.3. Funkcje podstawowe i pochodne 211
4.3.4. Oznakowanie opakowań 212
4.3.4.1. Znaki zasadnicze 213
4.3.4.2. Znaki informacyjne 214
4.3.4.3. Znaki niebezpieczeństwa 216
4.3.4.4. Znaki manipulacyjne 217
4.3.4.5. Przykłady opakowań ze znakami manipulacyjnymi i oznaczeniami 222
4.3.5. Narażenia działające na opakowanie 225
4.3.5.1. Narażenia fizyczne 226
4.3.5.2. Narażenia klimatyczne 226
4.3.5.3. Narażenia mechaniczne 226
4.3.5.4. Promieniowanie 227
4.3.5.5. Narażenia chemiczne 227
4.3.5.6. Narażenia biologiczne 227
4.3.6. Klasyfikacja, rodzaje, jakość i budowa palet 228
4.3.6.1. Przepisy prawne 228
4.3.6.2. Klasyfikacja i rodzaje palet ładunkowych 228
4.3.6.3. Wymagania technologiczne i oznakowanie dla palet EUR (EPAL) 233
4.3.6.4. Uszkodzenia i wady uniemożliwiające bezpieczne eksploatowanie
palet ładunkowych płaskich EUR 242
4.3.6.5. Kary za fałszowanie palet EUR (EPAL) 243
4.3.6.6. Zabezpieczenie palety do transportu 243
4.3.6.7. Palety z tworzywa sztucznego 245
4.3.7. Rodzaje pojemników ładunkowych 249
4.3.8. Opakowania do transportu towarów niebezpiecznych 254
4.3.9. Pakiety (pakietowe jednostki ładunkowe 257
4.4. Kategorie ładunków wymagających zabezpieczenia 259
4.4.1. Odpowiedzialność prawna osób odpowiedzialnych za zabezpieczenie towaru
podczas transportu w Polsce 259
4.4.2. Odpowiedzialność prawna osób odpowiedzialnych za zabezpieczenie towaru
podczas transportu w Niemczech 261
4.5. Zasady, techniki i metody zabezpieczenia ładunków 262
4.5.1. Wpływ siły bezwładności na ładunek i zmianę położenia środka ciężkości pojazdu 262
4.5.2. Kategorie ładunków wymagających zabezpieczenia 265
4.5.2.1. Przepisy prawne dotyczące dystrybucji i transportu towarów 265
4.5.2.2. Klasyfikacja ładunków w transporcie drogowym 265
4.5.3. Techniki i zasady zabezpieczenia ładunku 266
4.5.3.1. Zasady sprawdzenia i zabezpieczenia ładunku na pojeździe 269
4.5.3.2. Taśmy poliestrowe 271
4.5.3.3. Pasy naciągowe 273
4.5.3.4. Kątowniki tekturowe 275
4.5.3.5. Odciągi łańcuchowe 275
4.5.4. Zasady doboru metod i systemów zabezpieczenia ładunków w zależności
od warunków przewozu 280
4.5.4.1. Kątowniki tekturowe 289
4.5.4.2. Maty antypoślizgowe 289
4.5.4.3. Drążki rozporowe 290
4.5.4.4. Kaptury termoizolacyjne 292
4.5.4.5. Ściany i kurtyny termoizolacyjne 292
4.5.4.6. Poduchy powietrzne 294
4.5.4.7. Pokrycia ochronne na skrzynię ładunkową 298
4.5.4.8. Drążki zapadkowe i belki ładunkowe 300
4.5.4.9. Siatki zabezpieczające 302
4.5.5. Mieszane zabezpieczenia ładunków 303
4.5.6. Sposoby kontroli ładunków zabezpieczonych pasami naciągowymi 305
4.5.7. Rozmieszczenie ładunków na skrzyni ładunkowej samochodu 308
4.5.8. Zasady zabezpieczania różnorodnych ładunków 309
4.5.9. Zasady przewozu ładunków ponadgabarytowych 310
4.5.10. Sposoby i metody zabezpieczenia pojazdów i ładunków na promach morskich 312
4.5.10.1. Przepisy prawne 312
4.5.10.2. Charakterystyka i podział promów 317
4.5.10.3. Główne szlaki wodne w Europie 317
4.5.10.4. Przewóz ładunków 318
4.5.10.5. Sposoby załadunku promów 319
4.5.10.6. Rodzaje jednostek morskich do przewozu jednostek ładunkowych 321
4.5.10.7. Środki bezpieczeństwa i zabezpieczenia pojazdów 326
4.6. Czynności załadowcze i wyładowcze 339
Literatura 340
5. Zasady bezpieczeństwa i wyposażenia pojazdu wpływające na jego
bezpieczeństwo 347
5.1. Rodzaje bezpieczeństwa w pojazdach 347
5.1.1. Bezpieczeństwo czynne i prewencyjne 348
5.1.2. Bezpieczeństwo bierne 375
5.1.2.1. Testy zderzeniowe pojazdów 381
5.1.2.2. Wymagania polskich przepisów dotyczące wyposażenia pojazdów 384
5.1.2.3. Poduszka powietrzna 388
5.1.2.4. Pasy bezpieczeństwa 395
5.1.3. Bezpieczeństwo osobiste 399
5.1.4. Bezpieczeństwo powypadkowe 399
5.1.5. Bezpieczeństwo ekologiczne 400
5.2. Specjalistyczne wyposażenie pojazdu 400
5.2.1. Tablice dodatkowe środków transportowych długich i ciężkich 400
5.2.2. Osłony międzyosiowe samochodu i przyczepy 403
5.2.3. Zabezpieczenie środka transportowego przed uderzeniem 403
5.2.3.1. System FUB - FUBS 405
Literatura 409
CZĘŚĆ II: PŁYNY EKSPLOATACYJNE 411
Wprowadzenie 413
6. Oleje silnikowe 413
6.1. Ogólnie o smarowaniu i środkach smarowych 413
6.2. Funkcje i własności oleju silnikowego 416
6.3. Technologie produkcji olejów smarowych 423
6.4. Klasyfikacje - lepkościowa i jakościowa 426
6.4.1. Klasyfikacja lepkościowa olejów silnikowych wg SAE 427
6.4.2. Klasyfikacje jakościowe API i ACEA 429
6.5. Klasyfikacja lepkościowa i jakościowa ISO 436
7. Oleje przekładniowe 443
7.1. Klasyfikacja lepkościowa SAE olejów przekładniowych 444
7.2. Klasyfikacja API jakości olejów przekładniowych 444
7.3. Oleje ATF (do przekładni automatycznych) 446
7.4. Oleje uniwersalne (silnikowo-przekładniowo-hydrauliczne) 446
8. Samochodowe smary plastyczne 449
8.1. Podział smarów plastycznych na klasy konsystencji 449
8.2. Ważniejsze wskaźniki stabilności fizycznej i chemicznej 450
8.3. Pożądane cechy smarów samochodowych 451
8.4. Klasyfikacja smarów samochodowych ASTM D4950-94 453
9. Płyny hamulcowe, płyny do układów chłodzenia 459
9.1. Płyny hamulcowe 459
9.1.1. Wymagania wobec płynów hamulcowych 459
9.1.2. Klasyfikacje płynów hamulcowych 462
9.1.3. Diagnostyka eksploatacyjnego stanu płynu hamulcowego 463
9.2. Płyny niskokrzepnące do układów chłodzenia 464
9.2.1. Wymagania ogólne 464
9.2.2. Mieszaniny wodno-glikolowe 465
9.2.3. Zakres badań płynów do chłodnic 469
9.3. Płyny do spryskiwania i kosmetyki samochodowe 472
9.3.1. Płyny do mycia i spryskiwania szyb samochodowych oraz reflektorów 472
9.3.2. Kosmetyki samochodowe i inne preparaty 474
10. Czynniki chłodnicze i oleje sprężarkowe stosowane w transportowych
agregatach chłodniczych 477
10.1. Czynniki chłodnicze 477
10.2. Oleje smarowe do sprężarek chłodniczych 484
10.2.1. Wymagania ogólne 484
10.2.2. Rodzaje olejów do sprężarek chłodniczych 485
10.2.3. Mieszalność olejów i czynników chłodniczych 488
11. Paliwa silnikowe - wiadomości podstawowe 495
11.1. Przeróbka ropy naftowej na paliwa 495
11.2. Charakterystyka benzyn 496
11.2.1. Zdolność do parowania i tworzenia mieszanki 496
11.2.2. Ocena jakości spalania. Liczba oktanowa 498
11.2.3. Inne własności eksploatacyjne 499
11.3. Charakterystyka olejów napędowych 500
11.3.1. Własności związane z tworzeniem mieszanki poprzez wtrysk paliwa 500
11.3.2. Zdolność do samozapłonu. Liczba cetanowa 500
11.3.3. Inne własności eksploatacyjne 502
12. Toksyczność spalin silnikowych i główne kierunki jej redukcji 507
12.1. Składniki spalin 507
12.2. Oczyszczanie spalin 511
12.3. Wymagania współczesne odnośnie do paliw silnikowych.
Paliwa reformułowane 514
12.3.1. Dyrektywy UE: 98/70 i 2003/17/EC oraz rozporządzenia krajowe 514
12.3.2. O reformulacji benzyn silnikowych 516
12.3.3. O reformulacji olejów napędowych 518
12.3.4. Światowa Karta Paliw 521
13. Zagrożenia występujące przy transporcie, magazynowaniu i dystrybucji paliw 525
13.1. Łatwopalność i wybuchowość 525
13.2. Hermetyzacja procesów nalewowych 529
13.3. Zabezpieczenie gruntu i wody przed skażeniem produktami naftowymi 531
Literatura 532
Symbole i oznaczenia 539
Suplement - Tom II. Przepisy prawne. Wydanie II uzupełnione
Od Wydawcy
Kolejną publikacją wydawnictwa SYSTHERM z zakresu transportu jest kolejne wydanie, pierwszego tomu poradnika ?Samochodowy transport krajowy i międzynarodowy. Kompendium wiedzy praktycznej. Zagadnienia techniczne. Płyny eksploatacyjne".
Autorami tego poradnika są: dr inż. Dariusz Starkowski - absolwent Wyższej Szkoły Wojsk Samochodowych w Pile oraz studiów doktoranckich na Wydziale Maszyn Roboczych i Transportu Politechniki Poznańskiej, wykładowca na kursach podnoszenia kompetencji zawodowych pracowników sektora transportowego oraz kursach z zakresu przewozu towarów niebezpiecznych ADR, doradca ds. przewozu towarów niebezpiecznych w transporcie drogowym (ADR) oraz w transporcie lotniczym (IATA); prof. dr hab. inż. Wiesław Zwierzycki - profesor zwyczajny na Wydziale Maszyn Roboczych i Transportu Politechniki Poznańskiej, dyrektor Instytutu Maszyn Roboczych i Pojazdów Samochodowych oraz dr inż. Krzysztof Bieńczak - adiunkt na Wydziale Maszyn Roboczych i Transportu Politechniki Poznańskiej, członek komisji ONZ WP11 do spraw transportu żywności (Genewa).
Całość poradnika stanowią trzy tomy. Poradnik ten opracowano między innymi z myślą o kierowcach, zobowiązanych do uzyskania Świadectwa Kompetencji Zawodowych. Cały podręcznik omawia niezbędne wiadomości potrzebne do zrealizowania tego celu. Specjalistyczny i kompetentny zespół autorów daje gwarancję zebrania w jednym tytule aktualnej i kompleksowej wiedzy praktycznej w zakresie samochodowego transportu krajowego i międzynarodowego oraz szeroko pojętej logistyki.
Tom I Zabezpieczenia ładunków oraz zagadnienia techniczno - eksploatacyjne w transporcie drogowym
Tom ten jest podzielony na dwie części, w których omówione są zagadnienia techniczne oraz płyny eksploatacyjne. Autorzy poruszają zagadnienia takie jak: właściwości techniczne pojazdu, optymalizacja zużycia paliwa, wpływ wyposażenia pojazdu na bezpieczeństwo. Wydanie II zostało rozszerzone o szeroką informację o nowoczesnych rozwiązaniach technicznych opon do samochodów ciężarowych i autobusów firmy Michelin. Opisano również szczegółowo płyny eksploatacyjne: oleje, smary, płyny hamulcowe, paliwa oraz ich wpływ na środowisko. Ponadto wznowienie I tomu zostało rozszerzone o suplement, który omawia w sposób szczegółowy zmiany w przepisach prawnych dotyczących transportu jakie zostały wprowadzone po 1 września 2009 roku.
Tom II Przepisy prawne
Książka ta omawia w sposób przejrzysty i kompleksowy całość przepisów prawnych związanych z transportem, akredytacją oraz certyfikacją wymaganą w UE pracowników branży motoryzacyjnej na dzień 01.09.2009 r. Zmienione przepisy wymagają aby każdy kierowca autobusu i samochodu ciężarowego, który posiada aktualne prawo jazdy odpowiedniej kategorii, raz na pięć lat ma obowiązek wziąć udział w szkoleniu okresowym w celu uzyskania świadectwa kwalifikacji zawodowej, na podstawie, którego, kierowca może ubiegać się o przedłużenie uprawnienia do wykonywania przewozu osób lub rzeczy.
Tom III Środowisko pracy kierowcy. Logistyka Omawia on całość zagadnień związanych ze zdrowiem, środowiskiem i ergonomią stanowiska pracy kierowcy. Specyfikę przewozów: kombinowanych, ładunków nienormatywnych, żywych zwierząt,
żywności, odpadów oraz przewozów specjalistycznych, a także logistykę magazynowo-spedycyjną oraz centra logistyczne.
Poradnik kierujemy do kierowców, właścicieli i specjalistów przedsiębiorstw transportowych, organizacji samorządowych i stowarzyszeń transportowo-spedycyjnych, ośrodków kształcenia i doskonalenia kierowców zawodowych. Liczymy na zainteresowanie tym tytułem także uczniów szkół technicznych oraz środowisk akademickich, w tym zwłaszcza studentów kierunków technicznych i ekonomicznych szukających praktycznej wiedzy z zakresu transportu.
Recenzja
?Kompletne opracowanie składa się z trzech tomów obejmujących:
? Tom I - Zabezpieczenia ładunków oraz zagadnienia techniczno-eksploatacyjne w transporcie
drogowym (część I - Zagadnienia techniczne, część II - Płyny eksploatacyjne),
? Tom II - Przepisy prawne,
? Tom III - Środowisko pracy kierowcy. Logistyka.
Transport drogowy odgrywa obecnie dominującą rolę w całym rynku transportowym. Zachodzące procesy konkurencyjne w sektorze transportu samochodowego powodują duży wzrost wymagań w stosunku do kierowców pracujących w transporcie drogowym. Wynika to przede wszystkim ze zmian technicznych i technologicznych taboru oraz zmiany specyfiki czasu kierowcy.
W wielu krajach obserwuje się systematyczny wzrost prestiżu zawodu kierowcy, który jest zawodem trudnym i wymaga od człowieka dużych umiejętności i predyspozycji do funkcjonowania w złożonej sytuacji drogowej.
W zdobywaniu wiedzy niezbędnej do prawidłowego wykonywania zawodu kierowcy pomaga korzystanie z odpowiedniej literatury. Obecnie brak jest na rynku wydawniczym aktualnych i dobrze opracowanych podręczników dla tej grupy zawodowej. Przedstawione kompleksowe opracowanie zawierające wiedzę dotyczącą zagadnień techniczno-eksploatacyjnych, przepisów prawnych, środowiska pracy kierowcy i logistyki może pomóc kierowcom wykonującym transport drogowy w zdobywaniu wymaganych uprawnień.
Problematyka zawarta w opracowaniu dotyczy całokształtu wiedzy teoretycznej i praktycznej, którą powinien opanować zawodowy kierowca.
Książka jest adresowana do szerokiego kręgu odbiorców, przede wszystkim do kierowców oraz właścicieli firm transportowych i spedycyjnych (wielu z nich jest jednocześnie czynnymi kierowcami). Z opracowania z powodzeniem mogą korzystać studenci i uczniowie wybranych kierunków technicznych oraz osoby zajmujące się zagadnieniami dotyczącymi transportu drogowego (osób i rzeczy).
Podjętą przez Autorów próbę opracowania książki obejmującej całokształt wiedzy teoretycznej i praktycznej niezbędnej kierowcy wykonującemu transport drogowy, należy uznać za cenną inicjatywę. W związku z tym projekt takiego opracowania oceniam w całości pozytywnie". (fragment oceny projektu i recenzji książki)
Piła, styczeń 2010 r.
dr inż. Kazimierz Sitek
Wprowadzenie
Akty prawne Unii Europejskiej w dziedzinie transportu lądowego regulują takie podstawowe dziedziny, jak: funkcjonowanie rynku transportowego (dostęp do zawodu, dostęp do rynku, stawki i warunki przewozu), zasada konkurencji, interwencji i pomocy finansowej państwa, harmonizacja strukturalna (techniczna, w zakresie bezpieczeństwa i ochrony środowiska naturalnego oraz socjalna i fiskalna), wspólne zasady kontroli środków transportu i prawidłowości realizacji usług transportowych, określenie kierunków rozwoju i sposobów realizacji europejskiej infrastruktury transportowej, łącznie z zasadami przyznawania pomocy finansowej Wspólnoty i ustalania opłat od użytkowników. Odrębne akty prawne wprowadzają wspólne reguły dla transportu kombinowanego, ochrony żywych zwierząt podczas transportu, transport towarów i odpadów niebezpiecznych oraz odpadów innych niż niebezpieczne.
W wyniku negocjacji Polska zobowiązała się do przyjęcia całego dorobku prawnego Unii Europejskiej w dziedzinie transportu według stanu na 1 listopada 2002 r. z pewnymi wyjątkami, dla których przewidziano okresy przejściowe.
Po podpisaniu Traktatu (26.04.2003 r.) stosuje się procedurę uzgadniania terminów przyjmowania przez Polskę nowych unijnych aktów prawnych.
Negocjacje Polski z Unią Europejską w sprawie członkostwa rozpoczęły się 31 marca 1998 r., a zakończyły 13 grudnia 2002 r. Pierwszym krokiem jednak było podpisanie, 16 grudnia 1991 r. Układu Europejskiego ustalającego warunki stowarzyszenia Polski ze Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi.
Negocjacje w obszarze ?Polityka transportowa" zostały otwarte 12 listopada 1999 r., a zamknięte 10 czerwca 2002 r. Dotyczyły one transportu kolejowego, drogowego, żeglugi śródlądowej, transportu kombinowanego, lotniczego i morskiego oraz infrastruktury transportowej.
Z chwilą przystąpienia Polska uzyskała swobodny dostęp do rynku międzynarodowego transportu drogowego, na takich samych zasadach, jakie dotyczą przewoźników z dawnych państw członkowskich.
Jednak warunkiem dostępu do tego rynku jest pełne przyjęcie i wdrożenie prawa w dziedzinie transportu drogowego, łącznie z normami technicznymi, socjalnymi, bezpieczeństwa, ochrony środowiska i fiskalnymi. Ustalenia w zakresie kompetencji zawodowej przewoźnika obejmują zgodę i warunek UE co do uznawania na zasadzie wzajemności certyfikatów kompetencji zawodowej wydawanych od dnia 1 stycznia 2002 r., tzn. od daty wejścia w życie nowej polskiej ustawy o transporcie drogowym.
Transport drogowy normowany jest w Unii Europejskiej przez trzy podstawowe akty prawne:
1. Rozporządzenie nr 684/92 Rady (EWG) z 16 marca 1992 r. w sprawie zasad międzynarodowego przewozu pasażerskiego i autokarowego, zmienione Rozporządzeniem nr 11/98 W.E. z dnia 11.12.1997 r.
2. Rozporządzenie nr 881/92 Rady (EWG) z dnia 26.03.1992 r. w sprawie dostępu do rynku drogowych przewozów rzeczy na terenie Unii Europejskiej, na lub z terytorium Unii Europejskiej, na lub z terytorium państwa członkowskiego i w tranzycie przez jedno lub więcej państw członkowskich
3. Rozporządzenie nr 3118/93 Rady (EWG) z dnia 25.10.1993 r. określające warunki, na jakich przewoźnicy nie - rezydenci mogą prowadzić krajowe drogowe przewozy towarów na terytorium państwa członkowskiego, zmieniające Rozporządzeniem nr 3315/94 WE z dnia 22.12.1994 r.
W Polsce po wejściu do Unii Europejskiej obowiązują dwa podstawowe akty prawne normujące funkcjonowanie transportu drogowego, przygotowane i uchwalone w ramach dostosowania prawa polskiego do wymogów unijnych w okresie przedakcesyjnym:
? Ustawa o transporcie drogowym z dnia 6.09.2001 r. z póżniejszymi zmianami oraz
? Ustawa o czasie pracy kierowców z dnia 24 sierpnia 2001 r. z póżniejszymi zmianami.
Polska uzyskała okres przejściowy do 31 grudnia 2010 r. w kwestii dopuszczenia pojazdów o nacisku 11,5 t na oś napędową na polską sieć drogową, na warunkach następujących:
1. Z chwilą akcesji Polska dopuściła takie pojazdy na najważniejszych trasach tranzytowych północ-południe i wschód-zachód, zgodnie z załącznikiem do decyzji 1692/96/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie wytycznych Wspólnoty dotyczących rozwoju transeuropejskiej sieci transportowej.
2. Za przejazd po nie dostosowanych odcinkach w ramach powyższej sieci będą pobierane dodatkowe opłaty, co będzie możliwe do końca 2008 r. Opłaty będą pobierane na zasadach niedyskryminacji i będą o co najmniej 25 % niższe dla pojazdów wyposażonych w zawieszenie pneumatyczne; opłaty będą pobierane również od polskich przewoźników.
3. W przypadku załadunku i rozładunku przejazd po nie dostosowanej sieci dróg drugorzędnych będzie dozwolony podczas całego okresu przejściowego.
4. Polska zobowiązuje się do przestrzegania swojego harmonogramu modernizacji i dostosowania sieci dróg do standardów unijnych, zamieszczonym w Traktacie Akcesyjnym w uzgodnieniach przejściowych.
5. Pojazdy w międzynarodowym transporcie kombinowanym o masie 44 tony i nacisku 10 ton na oś pojedynczą są dopuszczone na polską sieć dróg dostosowanych do takiego nacisku, zaś w przypadku przekroczenia nacisku 10 ton/oś, podlegają ustaleniom uzgodnionym w trakcie negocjacji.
Obok przyjęcia pełnego ustawodawstwa prawnego Unii Europejskiej w transporcie drogowym ważną sprawą wpływającą na poziom usług transportowych jest bezpośrednia rola kierowcy w nowoczesnym łańcuchu dostawy.
Jest faktem oczywistym, że polskie przedsiębiorstwa transportowe, zarówno w przewozach ładunków, jak i pasażerów muszą już dzisiaj budować odpowiednie strategie, zarówno krótkookresowe jak i długookresowe działania na przyszłym rynku unijnym. Jest to zagadnienie dość zaniedbane przez polskie przedsiębiorstwa, a miarą tego jest pasywność na obecnym rynku Unii Europejskiej. Generalnie należy stwierdzić, że w związku z tendencjami do obniżki kosztów powstają nowe formy organizacyjne w realizacji łańcuchów dostaw. Niewątpliwie obserwowaną na rynku europejskim i nie
tylko jest tendencja firm produkcyjnych, handlowych i usługowych do pozbywania się własnego transportu drogowego, a wykorzystania w jego miejsce do przewozów swoich towarów licencjonowanych firm spedycyjno-transportowych, co poprawia ich pozycję konkurencyjno-marketingową na rynku. Spowodowane to jest przede wszystkim tym, iż klienci zarówno indywidualni, jak i firmy poszukują towarów i usług, zarówno tanich, jak i o odpowiednio wysokiej jakości. Z drugiej strony firmy produkcyjne, chcąc utrzymać się na rynku, muszą zmierzać do obniżki swoich kosztów. Można przypuszczać, że firmy będą zmuszone do wprowadzenia nowego modelu obsługi logistycznej, tzw. kompleksowej obsługi logistycznej.
Założeniami tej nowej koncepcji są:
? Daną firmę obsługuje od jednego do trzech operatorów logistycznych w zależności od wielkości produkcji, często bywa, że jest to jeden operator logistyczny.
? Operator logistyczny przejmuje wiele funkcji danego działu spedycyjno- transportowego.
? Operator logistyczny planuje, realizuje i kontroluje całościowy proces realizacji danego zlecenia.
? Funkcją zakładu produkcyjnego jest tworzenie wyrobu i przygotowania go do wysyłki.
? Operator logistyczny może także brać czynny udział już w samej fazie przygotowania produkcji czy czynności handlowych, bowiem mając kontakt z odbiorcą lub dostawcą jest w stanie optymalnie zaprojektować proces przemieszczenia z punktu widzenia czasu (przewozy ponadgabarytowe).
Generalnie należy stwierdzić, że aktualnie ogólnym celem Unii Europejskiej jest stworzenie wspólnej polityki transportowej poprzez utworzenie nowoczesnego i skutecznego systemu transportowego i ułatwienie integracji wszystkich gałęzi transportu. Realizacja tych celów jest zapisywana w Białych Księgach Komisji Europejskiej, które zawierają opisy celów, kierunków, strategii i zasad finansowania wspólnej polityki transportowej.
Zasygnalizowana problematyka niniejszego poradnika stanowi próbę usystematyzowania w swojej treści zagadnień prawnych w transporcie drogowym, jakie powinien posiadać kierowca w nowych warunkach funkcjonowania w Unii Europejskiej, podczas realizacji współczesnych łańcuchów dostaw.
Z drugiej strony oprócz przyjęcia przez Polskę ordynacji prawnej Unii Europejskiej bardzo dynamicznie musiał rozpocząć się proces związany z logistyką i łańcuchem dostaw. Transformacja społeczno-gospodarcza, jaka miała miejsce w Polsce począwszy od przełomu lat 80. i 90. wpłynęła w sposób zasadniczy na nowy kształt polskiego systemu transportowego, w tym w szczególności na kształt i pozycję podstawowego komponentu tego systemu, a mianowicie transportu samochodowego. Rozumiany kompleksowo transport samochodowy (zarobkowy i gospodarczy) zatrudniając setki tysięcy ludzi i wnosząc do budżetu państwa szacunkowo 6 - 7 % całych jego wpływów (tylko wpływy z tytułu opodatkowania paliwa zużywanego przez transport szacować można na 7,3 mld zł, w tym 5,2 mld zł akcyzy i 2,1 mld zł z podatku VAT) stał się jedną z podstawowych dziedzin gospodarki narodowej. Najsilniej oddziałujące wyznaczniki kształtu transportu samochodowego to:
? rozpad i eliminacja makrostruktur organizacyjnych transportu samochodowego,
? uruchomienie mechanizmów rynkowych,
? spadek przewozów, pozostający skutkiem zarówno zjawisk kryzysowych w gospodarce, jak i efektem procesów racjonalizujących gospodarkę i spadku jej transportochłonności.